Na de oorlog

Tot nu toe is het gegaan over de oorlogsgevallenen die nu in Oegstgeest begraven liggen. Ooit waren het er meer. Direct na de bevrijding hebben er zo’n 170 militairen gelegen, waarvan 10 bij de Postbrug, net over de grens met Sassenheim. Bij het Groene Kerkje waren toen 53 Nederlandse militairen begraven en 88 Duitse. Bovendien waren er enkele militaire graven op Rhijnhof, dat toen een Leidse begraafplaats was op het grondgebied van Oegstgeest, waarop in dit overzicht verder niet is ingegaan.

Duitse oorlogsgraven bij het Groene Kerkje

De eerste Duitsers werden meteen na 10 mei 1940 al binnengedragen: 26 gesneuvelden van de gevechten, met name bij het Haagse Schouw. Zij werden aan de buitenkant van het relatief nieuwe noord-westelijke deel van het kerkhof bij het Groene Kerkje gelegd, aan het begin van de bocht die het hek daar maakt rond de duintop waarop de kerk staat. Tegen de verwachting van de Duitsers in bleef het aantal van hun hier te begraven gesneuvelden steeds maar toenemen.

Enkele graven van Duitse gesneuvelde militairen, die tijdelijk bij het Groene Kerkje gelegen hebben.

Het kerkhof stond bij hen bekend als ‘Deutscher Kriegerfriedhof Oegstgeest’. Nogal wat soldaten die zelfmoord hadden gepleegd, kwamen er ook te liggen; zij werden wat achteraf begraven met een afwijkend grafteken. Ook is een soldaat gesignaleerd die een ongeluk had gehad (sommige Nederlanders zagen dat anders) bij het schoonmaken van wapens. Zelfs lag er een Nederlandse SS-er die, naar een familielid verklaarde, was geliquideerd toen hij in Leiden op familiebezoek was en die op 3 oktober (!) 1941 is begraven.

Verder is er het Duitse Junkers 88-vliegtuig dat op 28 juli 1942 neerstortte op de volkstuintjes bij het Zwarte Pad in Leiden, destijds op de grens met Oegstgeest.

Toen op 31 juli de drie bemanningsleden van dat toestel ter aarde moesten worden besteld, dreigden zij de reeds aanwezige zes bemanningsleden van Engelse Blenheims in te sluiten. Omdat de Duitsers dat geen pas vonden geven, werden de Britten een eind in oostelijke richting opgeschoven, naar de plaats waar zij nu nog liggen. Uiteindelijk werden er, inclusief die ene Nederlander, 88 Duitsers op het kerkhof begraven.

Op zichzelf was het overigens bijzonder dat de genoemde bemanning van de Junkers 88 in Oegstgeest kwam te liggen, aangezien de Duitsers hun neergestorte vliegers plachten terug te brengen naar de basis van herkomst. De verklaring zal zijn te vinden in het feit dat de basis van deze Junkers in Frankrijk lag.
De Duitsers werden, met inbegrip van de Nederlandse SS-er, in mei 1948 overgebracht naar het Deutscher Soldatenfriedhof Ysselsteyn bij Venray. Daarmee werd het kerkhof bevrijd van de nogal luguber ogende Duitse grafmonumenten. Die waren gemaakt door een timmerbedrijf in Voorhout en werden door de koster van het Groene Kerkje tot de mestvaalt veroordeeld. 

Gesneuvelde Nederlandse militairen  

Tegelijk met de eerste Duitsers werden de Nederlandse militairen begraven. Het waren er 51, waaronder 19 militairen die waren gesneuveld bij de herovering van het Haagse Schouw, 11 die afkomstig waren van een drama bij de Postbrug (zie hieronder), en de rest van gevechten bij Valkenburg en andere acties ten zuiden of ten westen van Oegstgeest. Zij waren gesneuveld op 10 mei 1940 of toen zwaar gewond geraakt en later, de laatste op 15 mei, overleden in het Academisch Ziekenhuis of de Anna Kliniek te Leiden. Zij werden bij elkaar gelegd op een bescheiden plek, vier man per graf, op de plaats waar nu nog de soldaten Klaassens en Niemeijer liggen en aansluitend ten oosten daarvan.

Aanvankelijk werden er zwarthouten kruisen met witte opschriften op de graven geplaatst, van verschillend formaat.

 

Houten kruisen van de vele graven van Nederlandse militairen die na 10 mei 1940 bij het Groene Kerkje hebben gelegen.

Deze werden enkele maanden later vervangen door een grafsteen per graf voor vier man, zoals die ook werd gemaakt voor de eerste Blenheim-bemanning. Nog later werden die stenen rechtop gezet.

Een maand na de eerste begrafenissen kwam de Eerste Luitenant Jaeger er nog bij, die in Loon op Zand was gesneuveld, terwijl in die periode ook de Sergeant Anthonie Petrus van der Kraan naar hier kwam, die bij Dordrecht om het leven was gekomen.

De Nederlanders hebben er gelegen tot zij in 1970 en 1971, Van der Kraan in 1986, werden overgebracht naar – in de meeste gevallen – de erebegraafplaats op de Grebbeberg. Zij hebben dus ruim 30 jaar bij het Groene Kerkje begraven gelegen. Tegen verplaatsing van Klaassens en Niemeijer had hun familie godsdienstige bezwaren, zodat zij nog in Oegstgeest liggen. Jaeger is in zijn familiegraf gebleven.

 

Op deze foto van de herdenking van 10 november 1946 zijn op de achtergrond de graven van de Nederlandse militairen zichtbaar, met de grafstenen rechtop.

Onderstaande plattegrond van het kerkhof bij het Groene Kerkje geeft de situatie weer van 1945.